منظور از بداهه گویی چیست؟

بداهه گویی یعنی چطور صحبت کنیم تا حرف کم نیاوریم و آنجایی که لازم است سریع حرفمان را بزنیم.

شاید برای شما هم پیش آمده باشد در موقعیتی قرار گرفته باشید که نتوانسته‌اید آن‌گونه که شایسته است، صحبت کنید؛ کلمات را فراموش کرده‌اید؛ با سؤالی مواجه شده‌اید و نمی‌دانید چه جوابی بدهید، از شما خواسته‌اند در حیطه کاری خود چنددقیقه‌ای صحبت کنید اما آمادگی نداشته‌اید؛ نظرتان را پرسیده‌اند اما نمی‌دانید بهتر است چگونه جواب بدهید؛ در مذاکرات به شما حمله شده است اما جوابی به ذهنتان نمی‌رسد و موارد بی‌شمار دیگری که قطعاً برای هرکدام از ما رخ داده‌اند.

سخنرانی بداهه به ما یک قدرت عجیب‌وغریب می‌دهد. آن قدرت هم این است که وقتی همه سکوت می‌کنند، ما می‌درخشیم.

« صحبت بداهه یعنی وقتی همه سکوت می‌کنند، ما می‌درخشیم. »

مهارت بداهه گویی مانند یک سنگ محک است که سخنران حرفه‌ای را از سخنران معمولی متمایز می‌کند. هر فردی که بتواند در لحظه، سنجیده و روان صحبت کند، حتی از یک سخنران هم می‌تواند اثرگذارتر باشد.

جادوی بداهه گویی را دست کم نگیر

با نظر این افراد که می‌گویند «اگه بداهه گویی هم بلد نباشم مشکلی پیش نمیاد… » مخالفتی ندارم اما بهتر است با خودمان روراست باشیم، کدام یک از موقعیت‌های زیر برایمان آزاردهنده نبوده است؟

• مورد انتقاد و تهاجم قرار گرفته باشیم در حالی اصلاً تقصیری نداشتیم و به شدت خشمگین و ناراحت شدیم اما نتوانستیم عمقِ منظور خود را به زبان بیاوریم و از خود دفاع کنیم؛
• در یک جمع دوستانه بودیم و همه در حال گپ زدن با یکدیگر بودند اما ما فقط نظاره می‌کردیم و هیچ موضوعی در ذهن پیدا نمی‌کردیم که ما هم در آن جمع حرف بزنیم و بدرخشیم؛
• در جمع از ما سؤالی می‌پرسند و ما اطلاعات زیادی داریم اما نمی‌دانیم چطور باید در آن مدتِ کوتاه، آن اطلاعات را در اختیار دیگران قرار دهیم؛

شاید در این موقعیت کسی حتی را ما را مسخره نکند و شاهد سکوت دیگران باشیم اما خودمان از ته دل خودخوری می‌کنیم و به هم می‌ریزیم.

اما تصور کنید که اگر بداهه گویی شما قوی باشد و بتوانید در لحظه، خیلی روان و پخته صحبت کنید، آن موقع چه حالی دارید؟ مدیری که نظرش برایتان مهم بود، حالا شما را فردی مقتدر می‌بیند و روی شما حساب می‌کند. خانم یا آقایی که به او علاقه دارید، حسابی توجهش به شما جلب می‌شود (روی صحبتم با افراد مجرد است لطفاً سوء تفاهم نشود)، مشتری شما را فردی با اطلاعات می‌بیند و راحت‌تر خرید می‌کند و… .

اینجاست که باید گفت:

بداهه گویی از سخنرانی با آمادگی قبلی بهتر است!

بداهه گویی چه سودی دارد؟

اگر به قدرت بداهه دست پیدا کنیم، خیلی سریع رشد می‌کنیم. این قدرت بداهه است که به کارشناسان رادیو و تلویزیون که در برنامه‌های زنده به سؤالات جواب می‌دهند، جایگاه بخشیده است. قدرت بداهه است که مجریان توانمند را از مجریان معمولی متمایز می‌کند. قدرت بداهه است که برخی از اساتید دانشگاه را از برخی دیگر جدا می‌کند. قدرت بداهه است که مدیران موفق را سر میز مذاکره برنده می‌کند. بله این قدرت بداهه است که می‌تواند شما را خاص کند.

نظر شما درباره آقای فردوسی پور، رضا رشیدپور، مهران مدیری، رامبد جوان، احسان علیخانی و … چیست؟ به نظرتان یکی از ویژگی‌های مشترکی که باعث شده این عزیزان موفق و حرفه‌ای باشند، همین قدرت کلام و مخصوصاً بداهه گویی و حاضرجوابی آن‌ها نیست؟ پس لطفاً قدرت بداهه را دست‌کم نگیرید.

سخنران یا بداهه گو؟

در اینکه سخنران‌های زیادی در سطح کشور وجود دارند که به‌صورت حرفه‌ای سخنرانی می‌کنند هیچ شکی نیست؛ اما آیا همه سخنران‌ها بداهه گوهای خوبی هستند؟ الزاماً خیر.

لزوماً هر سخنران نمی‌تواند سخنرانی بداهه انجام دهد. در حقیقت اکثر افرادی که ما می‌بینیم خوب سخنرانی می‌کنند سخنرانی‌هایشان را از قبل طراحی کرده‌اند، در آن آمادگی کسب کرده‌اند و برای آن بسیار تمرین کرده‌اند.

هر سخنران لزوماً بداهه گوی خوبی نیست اما افرادی که می‌توانند بداهه گوی خوبی باشند، احتمالاً سخنران‌های خوبی هستند یا می‌توانند باشند.

صحبت‌های جدی ما حکم سخنرانی دارند. سخنرانی صرفاً صحبت کردن در یک جمع نیست. صحبت با یک فرد نیز می‌تواند در حکم سخنرانی باشد. حتی اگر آن یک نفر خودمان باشیم.

تصور اشتباه درباره بداهه گویی

برخی این‌گونه تصور می‌کنند که صحبت بداهه یعنی صحبتی بدون آمادگی قبلی. این تصوری کاملاً اشتباه است. یک فرد حرفه‌ای که بر حوزه کاری خود تسلط دارد، قطعاً باید بداند که از او در رابطه با چه موضوعاتی می‌خواهند که صحبت کند؛ باید بداند از او در رابطه با چه موضوعاتی سؤال می‌پرسند؛ باید بداند که ممکن از در چه موضوعاتی مورد نقد قرار گیرد؛ بنابراین بایستی ذهنش را برای صحبت کردن آماده نگه دارد.

فردی که همیشه آمادگی خود را حفظ می‌کند، وقتی در شرایطی خاص قرار ‌گیرد می‌تواند خوب صحبت کند. مخاطبان که از بیرون به ماجرا نگاه می‌کنند، تصور می‌کنند او این صحبت‌ها را به‌صورت بداهه انجام داده است درحالی‌که او همیشه برای صحبت کردن آماده بوده است و تنها از زمان صحبت کردن خود اطلاع نداشته است.

یک اعتراف

اجازه دهید اعتراف کنم که اصلاً چیزی به اسم صحبت بداهه وجود ندارد و بداهه گویی یک دروغ بزرگ است. بداهه گویی چیزی جز مسیرهای عصبی بسیار زیادی که از قبل در ذهن فرد شکل گرفته است، نیست. وقتی فرد از قبل مسیرهای عصبی مختلفی را در ذهن خود ساخته باشد، در مواجهه با هر موضوعی یکی از این مسیرهای عصبی فعال شده و به فرد کمک می‌کند بتواند در رابطه با آن موضوع صحبت کند.

برای درک بهتر فرض کنید ما اطلاعات را (مخصوصاً اطلاعاتی که می‌دانیم درباره آن‌ها از ما سؤال می‌شود، یا از ما می‌خواهند درباره آن‌ها صحبت کنیم و …) به‌صورت فایل‌های مجزا که هرکدام با یک موضوع خاص هستند در ذهن خود ذخیره کرده‌ایم. هرگاه در شرایطی قرار گرفتیم که به آن‌ها نیاز داریم، فایل مربوط به آن موضوع در ذهن ما اجرا می‌شود و ما می‌توانیم از آن اطلاعات در صحبت‌هایمان استفاده کنیم.

صحبت بداهه صحبت بدون آمادگی قبلی نیست؛ بلکه صحبتی است بدون اطلاع قبلی.

تیغ دو دَم

سخنرانی بداهه همچون یک تیغ جراحی است که هم می‌تواند زندگی ببخشد و هم می‌تواند زندگی را بگیرد. اگر از پس آن برآییم، به ما اعتبار می‌بخشد و اگر در آن موقعیت خوب ظاهر نشویم، اعتبارمان را از دست می‌دهیم. لذا استفاده از آن نیاز به آگاهی از قوانین سخنرانی بداهه، دانش و مهارت دارد.

چطور یک بداهه گوی قوی باشیم؟

ادیسونِ عزیز علاوه بر لامپ، یک چیز دیگر هم بین ما به یادگار گذاشته است، این جمله زیبا:

استعداد ۹۹ درصد اکتسابی است و فقط ۱ درصد آن ذاتی است.

معنای این جمله آن است که هر مهارتی را می‌توان با تمرین و تکرار در خود تقویت کرد. فکر می‌کنید چرا بعضی از افراد بدون تمرین، بداهه گوهای قوی هستند؟ البته بدون تمرین نه… چون آن‌ها هم تمرین کرده‌اند منتها در شرایط واقعی…. آنقدر در جمع‌ها به خود جسارت دادند و صحبت کردند که اکنون می‌توانند تا یک ساعت حرف بزنند و حرف کم نیاورند.

اما اکنون که شما این مقاله را می‌خوانید، با یادگیری اصول بداهه گویی حرفه‌ای و انجام تمرینات آن، می‌توانید خیلی حرفه‌ای‌تر بداهه گویی کنید.

خود باوری اولین گام برای تقویت قدرت بداهه گویی

بدانید تا زمانی که خودمان را باور نداشته باشیم، نمی‌توانیم تغییر کنیم. از طرفی اگر با اعتماد به نفس و باور بالا صحبت کنیم، می‌توانیم مخاطب را تحت تاثیر قرار دهیم. صحبتی که پشتش باوری نباشد، تاثیری هم ندارد. قبل از بداهه گویی در جمع، یک نفس عمیق بکشید و افکار خود را (طبق قالب‌های بداهه گویی) منظم کنید و سپس نظر بدهید.

تقلید ممنوع

اگر می‌خواهید اعتبار خود را پایین بیاورید، تقلید کنید! تقلید کردن فرد را ضعیف و کند ذهن نشان می‌دهد چرا که اگر خلاق باشد، سبک خودش را ارائه می‌دهد. همه سخنرانان معروف را در نظر بگیرید: آنتونی رابینز، استیو جابز، وارن باف، برایان تریسی و… ، آیا صحبت کردن آن‌ها شبیه هم است؟ نه… هر کدام تیکه کلام، لحن و زبان بدن خاص خود را دارند. آنقدر در جمع صحبت کرده‌اند که توانسته‌اند سبک خود را پیدا و تقویت کند. اینجاست که بداهه گویی جاری می‌شود و تاثیر خود را می‌گذارد.

آنقدر تمرین کنید تا سبک بداهه گویی خودتان دستتان بیاید و سبک کسی جز خودتان را قبول نداشته باشید.

افزایش اطلاعات عمومی

دانستن همه چیز درباره یک چیز، دانستن یک چیز درباره همه چیز

این یک ضرب المثل آمریکایی است و به اهمیت دانش و اطلاعات کامل در یک موضوع اشاره می‌کند. به عنوان مثال یک خیاط که تخصص آن مانتو است، درباره انواع مانتو‌ها، مدل‌ها، پارچه‌های مناسب، نحوه برش، نوع دوخت هر مانتو اطلاعات کامل دارد (دانستن همه چیز درباره یک چیز). از طرفی نوع دوخت هر لباسی به جز مانتو را هم می‌داند (دانستن یک چیز درباره همه چیز). این نکته طلایی برای تقویت بداهه گویی عالی است.

اطلاعات عمومی یعنی همین و قرار نیست خود را خفه کنیم تا کل کتاب‌های تاریخ و جغرافیای کتابخانه را حفظ شویم یا فیلسوف بشویم.

اطلاعات عمومی در زندگی روزمره ما جاری هستند و کافیست که ما به آن‌ها دقت کنیم و از آن‌ها ساده نگذریم. فیلم‌ ببینید، با افراد مختلف معاشرت کنید، به افراد مختلف در حل مسائل کمک کنید، جسارت به خرج دهید و به مهارت‌های جدید روی بیاورید، خود را آپدیت کنید و… .

تمامی این کارها اطلاعات عمومی شما را افزایش می‌دهد و در بداهه گویی کمک می‌کند.

طرح سوالات احتمالی از قبل و پاسخ به آن‌ها

در هر حوزه‌ای که فعال هستید، مطمئن باشید یک روز از شما سؤالات مربوط به شغلتان را خواهند پرسید و بهتر است خودتان از قبل این سؤالات را حدس بزنید و برای آن جواب آماده کنید. این راه حل را برای حاضرجوابی هم پیشنهاد می‌دهیم و نتیجه فوق العاده‌ای دارد. با این روش ذهن شما تا حد خیلی زیادی آماده بداهه گویی می‌شود.

ارتباط برقرار کردن بین موضوعات

یک ترفند عالی برای بداهه گویی، ربط دادن موضوعات مختلف به یکدیگر است. این تمرین به شدت هوش کلامی شما را افزایش می‌دهد. اگر بتوانید بین موضوعات مختلف ارتباط برقرار کنید، همیشه حرفی برای گفتن خواهید داشت و دهانتان از صحبت دست خالی نمی‌ماند (چی گفتم!)! این مثال یک نوع ربط دادن بود!

اوایل که با هوش کلامی تازه آشنا شده بودم، این تمرین را روزی سه بار انجام می‌دادم تا قدرت خود را محک بزنم. فوق العاده است و خلاقیت و قوه تخیل شما را افزایش می‌دهد.

تمرین برای افزایش قدرت بداهه گویی

بداهه گویی مانند بازی فوتبال است؛ بازیکن قبل از مسابقه تمرین می‌کند، خسته می‌شود حتی با اینکه خیلی از اوقات شرایط معمولی است. اما حین بازی یک یا دو موقعیت حساس و گلزنی فراهم می‌شود که بازیکن با یک حرکت زیبا آن را به گل تبدیل می‌کند. همان موقعیت کوتاه باعث می‌شود که بدرخشد و دیده بشود و نتیجه تمرینات زیادی را که انجام داده، ببیند.

بداهه گویی هم همینطور است، ما نمی‌دانیم کی و کجا موقعیت بداهه گویی فراهم می‌شود اما از قبل باید آنقدر تمرین کرده باشیم که برای هر لحظه آماده باشیم. افراد زیادی که فکر می‌کنند، بداهه گویی صحبت بدون آمادگی قبلی است، در حالی بداهه گویی یعنی صحبت بدون اطلاع قبلی.

باید آنقدر تمرین بداهه گویی انجام دهید تا برای هر موقعیتی آماده شوید. یکی از قوی‌ترین و بهترین تمرینات برای تقویت بداهه گویی، تمرین تندگویی است. این تمرین سخت اما به شدت نتیجه بخش است.

برای آشنایی با نحوه صحیح این تمرین، مقاله تندگویی را مطالعه کنید.

کتاب بداهه گویی

دو کتاب در زمینه تقویت بداهه گویی وجود دارد که عالی هستند و با مطالعه آن‌ها می‌توانید هوش کلامی خود را تقویت کنید:

جادوی بداهه گویی

کتاب جادوی بداهه گویی سازوکارهایی را به شما معرفی می‌کند که با استفاده از آن می‌توانید در کمتر از ۳۰ ثانیه سخنرانی کنید. این کتاب روش‌های قدرتمندی که توسط برندگان مسابقات سخنرانی، سیاست‌مداران و بازیگران را شرح می‌دهد و با رازهای بداهه گویی آشنا می‌شوید.

از هفت تا بی‌نهایت

کتاب از هفت تا بی نهایت نوشته آقای ایرج شرفی است و به ما کمک می کند تا:

• چطور به بهترین شکل ممکن خودمان را معرفی کنیم تا دیگران به توانایی‌ها و مهارت‌هایی که داریم پی ببرند.
• اصول روایت گری را یاد بگیریم و داستان‌هایی جذاب و گیرا تعریف کنیم و مخاطب را جذب نماییم.
• بخش کلامی متقاعدسازی را فرا بگیریم و راحت تر بتوانیم دیگران را متقاعد کنیم.
• بتوانیم بداهه صحبت کنیم و با این کار بدرخشیم و نقطه تمایزی میان خود و افراد دیگر ایجاد کنیم.
• حاضر جواب باشیم و سپری در برابر حمله دیگران بسازیم.
• در کلاممان به زیبایی از طنز استفاده کنیم و بر جذابیت کلام خود بیفزاییم.
• با هیپنوتیزم کلامی آشنا شویم و به کمک آن اثرگذاری خود را بالاتر ببریم.
• صدای خود را تقویت کنیم و در هنگام صحبت، صدایی مقتدرانه داشته باشیم.

قالب های بداهه گویی

این تیتر را قبل از تیتر بعد آوردم که یک تقلب به شما برسانم. چند قالب بداهه گویی وجود دارد که ناخودآگاه حتی خودمان در صحبت‌هایمان به کار می‌بریم. با دانستن این الگوها می‌توانید آگاهانه و در موقعیت‌های مختلف از آن‌ها استفاده کنید که هم حرف کم نیاورده باشید و هم سنجیده، هوشمندانه و مختصر و مفید صحبت کرده باشید. البته بهتر است که تمرین تندگویی را ابتدا انجام دهید که مسیر عصبی بداهه گویی را بسازید سپس که راه افتادید، این الگوها را استفاده کنید. در مقاله قوی‌ترین قالب بداهه گویی با بهترین قالب آشنا می‌شوید. حتماً مطالعه کنید.

چند نمونه موضوع بداهه گویی

حال که با قالب بداهه گویی آشنا شدید، یک مورد از موضوعات زیر را انتخاب کنید و ۳ دقیقه طبق قالب prep راجع به آن صحبت کنید:

1. بهترین سفر شما کدام است؟
2. ترسناک‌ترین تجربه شما چیست؟
3. اگر قرار بود که به مدت یک هفته در یک باغ وحس کار کنید، از کدام حیوان مراقبت می‌کردید؟
4. اگر شما احتیاجی به خوابیدن نداشتید، زندگی شما چگونه بود؟
5. تصور کنید که می‌خواهید به گذشته برگردید و با خودتان، که ۱۰ ساله هستید، صحبت کنید در آن صورت چه توصیه‌هایی برای خودتان می‌داشتید؟
6. اگر به شما یک میلیون دلار پول بدهند و بخواهند که آن را در عرض یک ماه خرج کنید، چکار می‌کردید؟
7. سفر مهمتر از مقصد است.
8. آیا به نظر شما قهرمانان ورزشی خرج زیادی دارند؟
9. اگر می‌توانستید یک تغییر در دنیا ایجاد کنید، آن تغییر چه بود؟
10. آیا جالب است که یک فرزند باشید یا یک فرزند داشته باشید؟

پیشنهاد می‌کنیم، صدای خود را ضبط کنید که بعداً بتوانید اشکالات خود را متوجه شوید.

بهترین روش تقویت بداهه گویی

هر چه که در این مقاله خوانده‌اید را به کرسی عمل بنشانید تا کاربرد هر تکنیک دستتان بیاد.

تمرین کنید تا هوش کلامی شما تقویت شود. هر چه هوش کلامی شما بیشتر شود، می‌توانید در هر موقعیتی سنجیده، هوشمندانه و جذاب صحبت کنید و تأثیرگذاری کلام خود را افزایش دهید.

مجموعه ایرج شرفی با بیش از ۵ سال تجربه تخصصی در زمینه هوش کلامی و فن بیان، دوره بی‌نظیر هوش کلامی را آماده کرده است و که در آن با به روز‌ترین و مؤثرترین تکنیک‌های هوش کلامی، آشنا می‌شوید. برای کسب اطلاعات بیشتر روی دوره هوش کلامی کلیک کنید.

بد نیست به ویدئو زیر هم نگاهی بیندازید:

در ادامه از نظرات و پیشنهادات شما خوشحال می‌شویم.