چگونه عذر خواهی کنیم؟
یادتان هست وقتی که کلاس اول بودیم و تازه نوشتن را شروع کرده بودیم، هر جا که غلط املایی داشتیم، فوراً با پاک کن پاک می‌کردیم و کلمه درست را می‌نوشتیم؟ بگذریم از اینکه آن موقع دست خط‌ها مثل خرچنگ و غورباقه جلو آفتاب راه می‌رفت و حتی کلمه غلط را بهتر از کلمه درست می‌توانستیم بخوانیم، اما عذرخواهی کردن هم نقش همان پاک کن را دارد.
وقتی کسی از حرف ما می‌رنجد، همسایه بیمار از صدای بوق ماشین ما آزرده می‌شود، همسرمان از بی‌اجازه چک کردن گوشی عصبانی می‌شود، ماشینی که قرض گرفته‌ایم در یک تصادف آسیب می‌بیند و… در این مواقع عاقلانه‌ترین راه عذرخواهی کردن است تا بتوان آب رفته را به جوی بازگرداند!
یکی از سخت‌ترین موقعیت‌ها زمانی است که دسته گل به آب داده‌ایم اما نمی‌دانیم چطور عذرخواهی کنیم تا دلخوری و عصبانیت طرف مقابل برطرف شود البته گاهی اوقات غرورمان اجازه نمی‌دهد که در عذرخواهی پیش قدم شویم چون فکر می‌کنیم که با این کار کوچک می‌شویم.
عذرخواهی کردن کار راحتی نیست اما عذرخواهی نکردن به مراتب عذاب‌آورتر است. یک عذرخواهی هر چقدر هم که ساده باشد (در حد گفتن ببخشید)، آرامش بخش‌تر است. با عذرخواهی کردن نشان می‌دهیم که به اشتباه خود پی برده و مسئولیت آن را پذیرفته‌ایم؛ همین اعتراف کردن، وجود ما را از فشار و عذاب وجدان تخلیه و خلاص می‌کند. احساس آرامشی که در عذرخواهی کردن هست در عذرخواهی نکردن نیست!
معذرت خواهی تنها گفتن یک جمله «ببخشید» نیست، چه بسا که گاهی اوقات گفتن جمله «ببخشید» مانند بنزین روی آتش، خشم و عصبانیت طرف مقابل را بیشتر هم می‌کند. معذرت خواهیِ تأثیر گذار اصول خودش را دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم.
اگه عذرخواهی کنم کوچک می‌شوم!
اکثراً فکر می‌کنیم که اگر عذرخواهی کنیم، شخصیت خود را پایین می‌آوریم و تحقیر می‌شویم. اما یک سؤال دارم، اگر گربه‌ای به آشپزخانه شما بیاید و گوشتی که برای شام آماده کرده‌اید را بقاپد، آیا از آن گربه توقع دارید که برگردد و عذرخواهی کند؟! نه! چون عذرخواهی کردن در عقل و شعور انسان می‌گنجد و کسی که بعد از اشتباه کردن عذرخواهی می‌کند در واقع نشان می‌دهد که فهم بالایی دارد.
این تصور ریشه در خانواده دارد و کمتر پیش می‌آید که والدین بعد از بد رفتاری، از فرزندشان عذرخواهی کنند. به همین دلیل تصور می‌کنیم بزرگان عذرخواهی نمی‌کنند و عذرخواهی فقط برای کوچک‌ترها یا افرادی است که موقعیت و مقام پایین دارند.
افتاده باش، اما نه از خرطوم فیل!
در ادامه یک چکیده ناب از کتاب «افتاده باش، اما نه از دماغ فیل» آورده‌ایم که بسیار تحسین آمیز، حقیقت عذرخواهی را توصیف می‌کند:
تنها یک همسر و والد توانمند است که می تواند معذرت خواهی کند؛
تنها یک مدیر با اعتماد به نفس است که می تواند معترف به اشتباهاتش باشد؛
تنها از ازبان یک سیاستمدار مقتدر است که جمله “ببخشید,من اشتباه کردم”را به شهروندانش می‌شنوید.
ترسوها هرگز توانایی معذرت خواهی ندارند.
از امروز تصمیم بگیریم این قدرت را در خود پرورش دهیم.
کسی که اعتماد به نفس بالا دارد، با شجاعت اشتباه خود را می‌پذیرد و با شهامت مسئولیت آن را به عهده می‌گیرد. عذرخواهی کردن نشانه شکستن غرور نیست بلکه نمایان‌گر عزت نفس است!
کسی که خودش را دوست داشته باشد، قبول نخواهد کرد که در صفحه گذشته‌اش غلط املایی باقی بماند و تلاش می‌کند تا با پاک‌کنِ عذرخواهی، اشتباهش را جبران کند.
عذرخواهی بزرگ منشانه چگونه است؟
عذرخواهی مانند خالی کردن آب آلوده بدون کج کردن لیوان است! باید آنقدر در لیوان آب پاکیزه بریزیم تا تمام محتویات قبلی آن لبریز شود و به تدریج آب کل لیوان را در بربگیرد. در عذرخواهی کردن یک دفعه تقاضای ببخش نمی‌کنیم بلکه باید با پشیمانی و همدردی، تأسف خود را نشان دهیم سپس تقاضای بخشش کنیم.
خودتان را جای طرف مقابل بگذارید، در آن صورت چطور عذرخواهی می‌کنید که هم ناراحتی پیش آمده را از دلش دربیاورید و هم عواقب کاری که کرده‌اید را جبران کنید؟
پیشنهاد مقاله: 7 رمز نفوذ کلام که تأثیرگذاری شما را افزایش می‌دهد
در مقابلِ عذرخواهی، عذرپذیری قرار دارد! یک طرف ما هستیم که عذر می‌خواهیم و در طرف دیگر کسی است که عذر ما را می‌پذیرد یا رد می‌کند. در واقع این طور می‌توان گفت که ما بدهکار هستیم و طرف مقابل طلبکار. بنابراین برای کسب رضایت او، باید طلب خود را بپردازیم. صرفاً گفتن ببخشید کافی نیست و بهتر است که 6 گام زیر را در بیان عذرخواهی اعمال کنیم:
1) گفتن نام شخص
به جرات می‌توانم بگویم که زیباترین و موثرترین کلمه در دنیای مخاطب، نام خود مخاطب است. اولین کلمه‌ای که در گوش ما ایرانی‌ها زمزمه می‌شود، کلمه‌ای که با آن بزرگ می‌شویم، لحظه به لحظه در زندگی تجربه می‌کنیم و هویت ما را در بر می‌گیرد. گفتن نام مخاطب تأثیر شگرفی در جلب اعتماد دارد و ارتباط ما را با مخاطب عمیق‌تر می‌کند. نام مخاطب خارق‌العاده‌ترین واژه‌ای است که ذکر آن صحبت ما را به شدت آرامش بخش می‌کند.
2) پذیرفتن مسئولیت و عذرخواهی کردن
در این مرحله به مخاطب نشان می‌دهیم که به اشتباه خود پی برده و مسئولیت آن را پذیرفته‌ایم. اما 4 اشتباه زیر کار را خراب می‌کند:
- بزرگترین اشتباه در عذرخواهی این است که ابتدا بگوییم«ببخشید» و بعد از آن بگوییم «اشتباه کردم»! بسیار مهم است که جمله «من اشتباه کردم» را قبل از جمله «ببخشید» بگوییم. یادمان باشد که در عذرخواهی باید گام به گام گارد مخاطب را بشکنیم تا راه بخشیده شدن را باز کنیم.
- در عذرخواهی کردن، به هیچ وجه مسئله را کوچک نشان ندهید تا قوز بالای قوز نشود مثلاً نگویید «ببخشید حالا اونقدرا هم بد نبود …». در آن لحظه مخاطب ناراحت است و احساسش بر منطقش غلبه دارد؛ حتی اگر مسئله کوچک هم بوده باشد، با این کار خشم و ناراحتی او تشدید می‌شود. البته گاهی اوقات بهتر است خودمان دست پیش بگیریم و آنقدر مسئله را بزرگ نشان دهیم که مخاطب شرمنده شود و با زبان خود بگوید که: «حالا عیب نداره بابا… تموم شده!».
- کلمات «اما» و «ولی» و «آخه» بسیار مخرب و سمی هستند؛ به عنوان مثال اگر بگویید « من اشتباه کردم ببخشید اما تقصیر من نبود … من اینکارو کردم اما فلانی بهم گفته بود و… . این کلمات مانند آبکش عمل می‌کنند و تمام حرف‌های قبل خود را نفی و از اثر خالی می‌کنند. از گفتن این کلمات در عذرخواهی بپرهیزید.
- در عذرخواهی به هیچ وجه نباید تقصیر خود را گردن دیگری بیندازیم چون با این کار نشان می‌دهیم که هنوز مسئولیت اشتباه خود را نپذیرفته‌ایم و عذرخواهی کردن ما بی‌معنا خواهد شد.
3) ابراز پشیمانی و درخواست مجازات برای جبران
عذرخواهی بدون پشیمانی، مانند گلدان بدون خاک است و هیچ فایده‌ای ندارد. گفتن جمله «من پشیمونم» اثر معذرت خواستن را دو چندان می‌کند و روحیه مخاطب را به او باز می‌گرداند. هوش کلامی خود را به کار بگیرید و با جملات تأسف‌آمیز، مخاطب را تحت تأثیر قرار دهید تا دلش را به دست آورید.
حال به قسمت مهم عذرخواهی می‌رسیم؛ بهتر است نشان دهیم که حرف و عمل ما یکسان است و حاضریم برای جبران، کاری بکنیم. به عنوان مثال به مخاطب بگوییم که « من از کاری مه باهات کردم، ناراحت و پشیمونم… چجوری جبران کنم؟… خودت راهنماییم کن!» با این کار زمام را به دست مخاطب می‌دهیم تا بداند که حق مجازات کردن دارد.
4) عدم تکرار
عذرخواهی کردن فقط به مراحل قبلی ختم نمی‌شود و اگر واقعاً از کار خود پشیمان شده‌ایم دیگر نباید آن را تکرار کنیم، در غیر این صورت بهتر است که با عذرخواهی الکی خود و دیگران را به مسخره نگیریم، با تکرار اشتباه اعتماد و اعتبارمان را با دستان خود خراب می‌کنیم.
پس اگر واقعاً اشتباه خود را پذیرفته‌ایم و قصد تکرار نداریم، جمله «دیگه تکرار نمیشه» را در عذرخواهی بیان کنیم.
5) انکار نفع و لذت
در مرحله آخر حتماً به مخاطب یادآور می‌شویم که هیچ لذت یا نفع خاصی نبرده‌ایم. با این کار ضربه آخر را می‌زنیم و در واقع می‌توان گفت که با گفتن جملاتی مانند زیر، بخشیده شدن را قطعی می‌کنیم:
- رابطه ام با اون اشتباه بود چون بی احترامی میکرد؛
- اصلاً نتونستم یک ریال از اون پول رو که برداشتم برای خودم خرج کنم؛
- مشکلات زندگیم زیاد شدن؛
- و…
6) زمان دادن
بسیار خب… تا اینجا بذر خود را کاشتیم حال باید منتظر باشیم تا مخاطب با خیال راحت فکر کند و هنگامی که حالش بهتر شد، ما را ببخشد. مخاطب در این مدت اذیت شده و نمی‌تواند به یک باره همه چیز را فراموش کند و ببخشد.
عذرخواهی را با جمله زیر تمام کنید:
«میدونم از دستم خیلی ناراحتی… توقع ندارم که منو فورا ببخشی… من تمام تلاشمو میکنم تا دیگه اینطوری ناراحتت نکنم … »
مقاله پیشنهادی: روش درست و اصولی برخورد با افراد سطحی و غیر منطقی
سخن آخر
عذرخواهی کردن وجدان ما را راحت می‌کند و بر خلاف تصور عموم اصلاً باعث تحقیر نمی‌شود بلکه برعکس نشان دهنده فهم و شعور بالا می‌باشد. عذرخواهی کردن باید طوری باشد که عزت نفس ما لکه دار نشود و از طرفی دل مخاطب را نرم کند. 6 مرحله گفته شده، اصول عذرخواهی اثرگذار است که بهتر است از این به بعد در روابط خود اعمال کنیم.
دیدگاهتان را بنویسید