اعتماد به نفس چیست؟

فکر کنم با من هم عقیده باشید که اعتماد به نفس نقش کلیدی در موفقیت ما دارد. اما واقعاً اعتماد بنفس چیست و چرا انقدر مهم است؟

تعریف اعتماد به نفس

اگر بخواهم یک تعریف ساده از اعتماد بنفس بیان کنم اینطور می گویم که: 

اعتماد بنفس یعنی ما یک سری مهارت ها و توانایی ها داشته باشیم و به این مهارت ها و توانایی های خود باور داشته باشیم. بعبارت دیگر اعتماد به نفس همچون یک پرنده است که دو بال دارد: یکی مهارت های ما و دیگری باور به آن مهارت ها.

در فرهنگ ما اینگونه جا افتاده است که وقتی حرف اعتماد بنفس به میان می آید، بیشتر اعتماد بنفس در مهارت های ارتباطی و صحبت کردن را در نظر می گیرند اما با توجه به این تعریف، به محض این که کلمه اعتمادبه نفس را بکار می بریم، حتماً باید قید کنیم که در چه حوزه ای یا در چه مهارتی. برای مثال ممکن است فردی در آشپزی اعتماد به نفس نداشته باشد اما در سخنرانی اعتماد بنفس بالایی داشته باشد.

قطعاً همه ما یکسری مهارت و توانمندی داریم اما به همه آنها باور نداریم. با توجه به تعریفی که قبل تر ارائه دادیم می توان گفت ما در این مهارت اعتماد به نفس نداریم. برای مثال افراد زیادی در کلاس های آموزش رانندگی شرکت کرده اند، آزمون داده اند و قبول شده اند و در حال حاضر گواهینامه هم دارند اما باور ندارند که می توانند به خوبی رانندگی کنند. پس می توان گفت که این افراد اعتماد به نفس در رانندگی  ندارند.

از طرفی افرادی هم هستند که در یک زمینه خاص مثل «مدیریت کردن» مهارت کافی ندارند اما اینگونه باور کرده اند که می توانند از پس آن بربیایند. وقتی پای عمل کردن می رسد می بینیم که نمی توانند از پس کار بربیایند و در حقیقت اعتماد به نفس کاذب دارند.

پس همانطور که گفتیم اعتماد بنفس دو بال دارد: هم داشتن یک مهارت و هم باور به آن مهارت.

چگونه اعتماد به نفس خود را افزایش دهیم؟

با توجه به تعریفی که در بالا آوردیم، اگر قصد داریم از شر کمبود اعتماد به نفس رها بشویم و آن را در خود تقویت کنیم باید بر روی دو حوزه کار کنیم: 

۱- بدست آوردن آوردن یا تقویت یک مهارت

۲- باور به آن مهارت(خودباوری)

حوزه ای که قصد دارید در آن اعتماد به نفس خود را افزایش بدهید انتخاب کنید. بررسی کنید چه مهارت هایی برای رسیدن به آن نیاز دارید. بروید و آن مهارت ها را در خود تقویت کنید.

راه های مختلفی هم برای این کار وجود دارد که بسته به شرایط ، روحیات و امکانات خود می توانید به سراغ آن ها بروید. از جمله:

– مطالعه کتاب های مرتبط

– کارآموزی کردن در کنار یک فرد خِبره

– دوره های آموزشی (حضوری و غیرحضوری)

– تحقیق میدانی از افرادی که آن مهارت را دارند

– و… .

مرحله دوم برای تقویت اعتماد به نفس باور به آن مهارتی است که بدست آورده اید. اما سوال اینجاست که ما چه زمانی می توانیم به خودباوری در یک مهارت برسیم؟

زمانی در ما خودباوری شکل می گیرد که آن مهارت را بدون هیچ ترس و به راحتی انجامش دهیم. برای رسیدن به این مرحله فقط کافیه بارها و بارها آن کار را از شیوه صحیح و اصولی آن انجامش دهیم. باور کنید راه دیگری وجود ندارد. یک ضرب المثل وجود دارد که می گوید: 

معنای آن هم این است که اگر می خواهید یک کاری را به خوبی انجام دهید، باید آن را زیاد انجام دهید تا مسیر عصبی آن در شما شکل بگیرد.

البته شاید در دفعات اولیه انجام هرکاری، اوضاع طوری پیش نرود که شما دوست دارید اما بدانید که رمز موفقیت در ادامه دادن و ثابت قدم بودن است.

یک مثال

برای مثال فرض کنید قصد دارید اعتماد به نفس خود را در زمینه  هوش کلامی تقویت کنید. در گام اول بایستی با مهارت های آن آشنا شوید. این آشنایی می تواند به کمک کتابی در زمینه هوش کلامی باشد، می تواند بواسطه شرکت در دوره هوش کلامی باشد و یا هر طریق دیگر. در مرحله بعد باید تمرینات و نکاتی که یاد گرفته ایم را به کار ببندیم  تا جایی که به این خودباوری برسیم که ما می توانیم از پس موقعیت های مختلف بربیاییم. اینجاست که ما در زمینه هوش کلامی به اعتماد به نفس رسیده ایم.

چرخه کمبود اعتماد به نفس

وقتی یک پرنده پرواز نمی کند، بال های او ضعیف می شود. وقتی هم که بال هایش ضعیف شود، کمتر تمایلی به پرواز نشان می دهد. با دوری از پرواز مجدد بال هایش ضعیف و ضعیف تر می شود. این اتفاق دقیقاً برای اعتماد به نفس ما هم صادق است. وقتی دچار کمبود اعتماد به نفس باشیم، معمولاً اقدامی در راستای آن مهارتی که در آن ضعیف هستیم انجام نمی دهیم. اقدام نکردن باعث ضعف بیشتر در این مهارت می شود. با ضعف بال مهارتی، پرنده اعتماد به نفس ما به جای اوج گرفتن زمین گیر می شود و پرواز نمی کند. این چرخه معیوب مدام تکرار می شود و ما هرروز بی اعتماد به نفس تر.

با توجه به این چرخه بایستی در راستای مهارتی که می خواهیم در آن اعتماد به نفس پیداکنیم، از دایره امن خود خارج شویم و اقداماتی انجام دهیم. در مشاوره هایی که با افراد دارم همیشه آنها را مجبور می کنم تا اقدامی هرچند کوچک در این راستا بردارند. برای مثال افرادی که می خواهند اعتماد به نفس خود را در مهارت هایی مثل صحبت کردن در جمع، کنفرانس دادن، داستان گویی جذاب، ابراز وجود در جمع دوستان یا محل کار، درخواست کردن از دیگران، دفاع از حق و حقوق خود و … تقویت کنند، با قدم های کوچک کوچک شروع می کنیم و به مرحله ای می رسیم که که بتوانند روی پای خود بایستند و مقتدرانه رفتار کنند.

چطور وارد این چرخه نشویم؟

به غیر اقدام کردن و خارج شدن از منطقه امن خود که در بالا توضیح دادم، داشتن هدف در زندگی می تواند بسیار موثر باشد. افرادی که در زندگی خود هدفی را دنبال می کنند، انگیزه کافی برای اقدام کردن را پیدا می کنند در نتیجه وارد چرخه معیوب کمبود اعتماد به نفس نمی شوند.

تمرین:

همین الان یک کاغذ و خودکار بردارید و ۳ تا از اهدافی که قرار است تا ۶ ماه آینده به آن برسید را لیست کنید.سپس مشخص کنید برای رسیدن به هر کدام نیاز است چه اقداماتی انجام دهید. در نهایت همین امروز یک قدم هرچند کوچک هم که شده برای آن بردارید.

بزرگترین دشمن افزایش اعتماد به نفس

بزرگترین دشمن اعتماد به نفس ترس است. وقتی ما از انجام دادن یک کار می ترسیم و مدام نگران قضاوت شدن توسط دیگران هستیم و یا به عواقب ناخوشایند ناشی ازانجام یک کار فکر می کنیم و انجامش نمی دهیم، در حقیقت وارد چرخه معیوب اعتماد به نفس می شویم. 

چه ترس هایی ممکن از سراغ ما بیایند: 

ترس از تنهایی

ترس از قضات شدن

ترس از شکست خوردن

ترس از عدم تایید جمع

ترس از ورشکستگی

ترس از کمبود اعتماد به نفس

ترس از تاریکی

ترس از مجرد ماندن

ترس از مسخره شدن

ترس از نه گفتن

ترس از سخنرانی کردن 

ترس از اظهار نظر کردن

و … .

امام علی(ع) می‌فرمایند: بزرگ ترین گناه ترس است.

هرگاه از هر موضوعی بترسیم یک پله از نردبانِ اعتماد به‌ نفس خود پایین آمده ایم.

امام علی (ع) همچنین می فرمایند: هرگاه از کاری ترسیدی، خود را به کام آن بینداز؛ زیرا ترس شدید از آن کار دشوارتر و زیان بارتر از اقدام به آن کار است.

اگر ترس هایتان واهی هستند به دل آن بزنید مانند ترس از تاریکی، ترس از شروع انجام یک کار، ترس از صحبت در جمع و… . اگر ترس هایتان کمی جدی‌تر هستند حتماً به یک مشاور مراجعه کنید تا در برطرف کردن آن به شما کمک کند.

اعتماد به نفس در کودکان

حال که ما می دانیم اعتماد به نفس چگونه در ما شکل می گیرد و با عواملی که دشمن آن هستند هم آشنا شدیم، به راحتی می توانیم آن را در خودمان یا فرزندانمان تقویت کنیم.

برای تقویت اعتماد به نفس در فرزندانمان کافیست مهارت های آنها را بالا ببریم (با آموش دادن توسط خودمان یا کلاسهای آموزشی و یا کتابها) و در گام بعدی با تأیید آنها باورهای درستی را در وجودشان بارور کنیم.

در پروسه ساختن باورها:

کودکان را نباید از چیزی بترسانیم؛

اجازه ندهیم به چیزی یا فردی وابسته شوند؛

آن ها را تحقیر نکنیم؛

به آنها احساس گناه ندهیم؛

آنها را سرزنش نکنیم؛

آنهارا مقایسه نکنیم؛

نمونه ای از باورهایی که نشانه اعتماد به نفس بالا هستند

من انسان ارزشمندی هستم و نیازی به تایید دیگران ندارم.

من قادر به انجام هر کاری هستم و کسی نمی توانند سد راه من شود.

برای من دیوار معنا ندارد. یا راهی خواهم یافت و یا راهی خواهم ساخت.

الزاماً همه قرار نیست با من موافق باشند.

شکست خوردن به معنای کسب تجربه جدید است.

من قدرتمند و پر انرژی سراغ هر کاری می روم و از آن نتیجه می گیرم.

به حمایت دیگران نیازی ندارم.

به دنبال تایید دیگران نیستم.

اجازه نمی دهم کسی حقم را پایمال کند.

و … .

در انتها پیشنهاد میکنم اگر تمایل دارید در زمینه ساختن باورهای قدرتمند اطلاعات بیشتری بدست آورید، حتماً مقاله باورسازی را مطالعه کنید. چرا که به شدت به مبحث افزایش اعتماد به نفس کمک می کند.

همچنین مقاله مقابله با کمال گرایی هم می توانند دیدگاه شما را نسبت به اقدام کردن و خروج از منطقه امن کمک کند.