چگونه شوخ طبع باشیم؟

شاید برایتان سؤال شده باشد که چطور یک غذا می تواند بی نهایت خوشمزه و لذت بخش باشد و یک غذای دیگر غیر قابل‌ تحمل؟ اگر بخواهیم به غیراز مواد اولیه مرغوب و مهارتی که آشپز دارد عامل دیگری را در لذیذ بودن یک غذا نام ببریم، قطعاً آن عامل، چاشنی ها هستند. چاشنی ها افزودنی های اضافه‌ای مثل سس، آب‌لیمو، فلفل، پودر سیر، آویشن، زیره، دارچین و… هستند که به غذای اصلی اضافه می شوند و آن را خوش رنگ تر، خوش طعم تر و خوشبوتر می کنند. اگر از چاشنی ها به اندازه مناسب استفاده کنیم غذای ما لذیذتر خواهد شد.

اگر می خواهیم صحبت هایمان هم مانند غذاهایمان دل چسب باشند، باید از چاشنی های کلامی استفاده کنیم. شوخ طبعی یکی از چاشنی های کلامی است. یکی از بهترین و اثرگذارترین آن‌ها. دلیل این اثرگذاری چیست؟ دلیل آن این است که بر روی نیم کره راست مغز تأثیر می گذارد و احساسات ما هم توسط همین نیمکره کنترل می شوند. نیمکره راست همچون فیلی قدرتمند است که هرگاه با فیل سوار (نیمکره چپ) درگیر شوند، فیل است که پیروز این میدان می‌شود.

معنی شوخ طبعی چیست؟

طبق معمول فیلسوف‌های گرامی درباره شوخ طبعی اظهار نظر کرده‌اند و خوب است نظریه آن‌ها را هم بدانیم (اول یک نفس عمیق بکشید):

در تعریف خنده گفته‌اند: «خنده پدیده‌ای عضلانی است، شامل انقباض و انبساط متناوب عضلات صورت، به همراه حرکات متقابل دیافراگم، انقباضات مرتبط حنجره و دریچه‌های نای، الگوی منظم تنفس را به هم می‌ریزند و صدا تولید می‌شود.»

مفهومش سخت بود؟ فیلسوف‌اند دیگر! اما لطف کرده‌اند و یک تعریف دیگر هم از شوخ طبعی ارائه داده‌اند:

«خنده عبارت از به جوش آمدن خون است، بر اثر اینکه انسان چیزی را می‌بیند یا می‌شنود که او را سرگرم ساخته از جا می‌پراند و یا حرکت می‌دهد. و اگر او بی‌درنگ نتواند توانایی خود را جهت ارتباط آن وضع با اندیشه‌های خود به کار اندازد، خنده بر وی غالب می‌شود.»

جای تشکر دارد که تعریف ساده‌تری به ما دادند وگرنه از این به بعد چطور باید می‌خندیدیم؟!

در کل شوخ طبعی زمانی اتفاق می‌افتد که ما یک کاری انجام دهیم یا چیزی بگوییم که باعث خنده دیگران شود. البته نه هر کاری، کاری که باعث شگفتی بشود!

با شوخ طبعی چی بدست می آوریم؟

اگر بخواهیم در هنگام صحبت کردن یک سر و گردن بالاتر از اطرافیان باشیم، باید بتوانیم در کلاممان از شوخ طبعی استفاده کنیم. اگر به اطرافیانتان توجه کنید، افرادی که می توانند از شوخ طبعی استفاده کنند، هم دایره ارتباطات وسیع تری دارند، هم می توانند افراد بیشتری را به خود جذب کنند و هم در گفت وگوها راحت تر می توانند به هدفشان برسند. مهارت شوخ طبعی اگر با مهارت داستان گویی جذاب همراه شود می تواند برای ما کاریزما کلامی بسازد و کلام ما را جذاب تر و دلنشین تر کنند؛ لذا دیگران از هم کلامی با ما بیشتر لذت می برند و ما محبوب تر خواهیم شد.

طناز بودن مزایای دیگری هم دارد از جمله:

• نشان می دهند که گوینده هوش کلامی بالایی دارد.
• اعتمادبه‌نفس فرد را در هنگام صحبت بالا می‌برد.
• از خسته شدن مخاطب در هنگامی که شما صحبت می کنید، جلوگیری می‌کند.
• باعث می شود گوینده سریعاً با مخاطب ارتباط حسی برقرار کند.
• باعث می‌شود مخاطب گوینده را بیشتر بپذیرد و به او اعتماد کند.
• حرفه‌ای بودن گوینده را نشان می‌دهد و مخاطب را علاقه‌مندتر می‌کند.
• و … .

چه چیز باعث می‌شود که ما بخندیم؟

جواب این سؤال ساده نیست و برای هر فردی متفاوت است. قبل از هر چیزی ما باید مخاطب را بشناسیم سپس متناسب با شخصیت او، طنز و لطیفه بگوییم. چون گاهی اوقات ممکن است باعث ایجاد سوء تفاهم شود. کمدین‌ها با تمرین و شکست‌های بسیاری توانسته‌اند به مهارتی در طنزپردازی برسند، که هر لحظه جواب «چه چیز باعث خنده ما می‌شود؟» را درک کنند. شوخ طبعی مهارت فوق العاده‌ای است که اگر کسی آن را داشته باشد، خیلی سریع و راحت به دیگران نفوذ می‌کند.

شوخ طبعی در روانشناسی

شوخ طبعی در روانشناسی تعریف‌های مختلفی دارد، در اینجا سه نظریه مهم را برایتان آورده‌ایم که اگر آن‌ها را به خوبی استفاده کنید، راحت‌تر می‌توانید شوخ طبع باشید:

نظریه برتری

طبق این نظریه که جناب آقایان ارسطو، افلاطون، توماس هابس و هنری برگسون مطرح کرده‌اند:

«ما به دیگران می‌خندیم چون احساس می‌کنیم بر آن‌ها برتری داریم، ما به عیب‌ها و نقص‌های دیگران می‌خندیم».

به عنوان مثال چرا باید به یک کودک که تمام سر و صورت خود را در ماست و ماکارانی آغشته کرده، بخندیم؟ یا چرا باید به یک سیاستمدار که حین سخنرانی، دندان‌های مصنوعی‌ او از دهانش به بیرون می‌افتد، بخندیم؟

دیدن عیب‌ها و نقوص دیگران باعث خنده ما می‌شوند و از همین نکته می‌توانیم برای شوخ طبعی در کلام خود استفاده کنیم. مثلاً اشاره به نقطه ضعف‌های دختران و پسران و تفاوت‌های آن‌ها یکی از رایج‌ترین موضوعات شوخ طبعی است.

مرد باید خشن باشه: محکم دستشو رو میز بکوبه و با فریاد بگه: امشب ظرفارو من میشورم! نقطه ضعف مردی که از همسر خود میترسد.

نظریه ناسازگاری

طبق این نظریه، تناقض و تضاد باعث خنده می‌شود. تصور کنید پدرتان با همان سیبل، روسری و چادر بپوشد و بگوید «پسرم تو منو دق دادی… پس کی میخوای بزرگ بشی و اتاقتو خودت مرتب کنی…». دیدن چهره پدر با این منظره، واقعاً خنده دار است. چرا؟ چون بین تصور ما از مردانگی پدر و سیبل‌هایش با لباس و ظرافت صحبت کردنِ زنانه، تضاد و ناسازگاری وجود دارد.

همین ناسازگاری و تناقض باعث تعجب و شگفتی ما می‌شود و چون دلیل منطقی برای آن نمی‌یابیم خنده‌مان می‌گیرد. از این نکته برای شوخ طبعی استفاده کنید.

نظریه رهایی و تسکین

آقای فروید برای نظریه رهایی و تسکین خیلی زحمت کشیدند. ایشان در کتاب لطیفه‌ها و رابطه آن با خودآگاه شرح داد که انرژی آزاد یا تخلیه شده در خنده به این دلیل لذت‌بخش است که از میزان انرژی‌ای که در مواقع معمول برای مهار یا سرکوب فعالیت روانی به کار می‌رود، می‌کاهد.

یعنی ما گاهی اوقات برای اینکه از درد و رنج‌های خود رها شویم، آن را به حالت شوخی و بازی فرض می‌کنیم که رنج خودمان کاهش پیدا کند.

احتمالاً این لطیفه را شنیده باشید:

پدر و مادرها زمانی که ما اشتباه می‌کنیم می‌گویند «با این سنت که بزرگ شدی هنوز عقل نگرفتی» اما زمانی که خودشان اشتباه می‌کنند می‌گویند «تو هنوز بچه‌ای و این چیزها را نمی‌دانی». بالاخره تکلیف ما را مشخص کنند که بچه هستیم یا نه؟

این لطیفه می‌تواند از زبان یک نوجوان باشد که ناراحت است و به حالت شوخ طبعی آن را بیان می‌کند.

شوخ طبعی در همه‌جا

شاید معتقد باشید شوخ طبعی تنها در ارتباطات دوستانه و غیررسمی کاربرد دارد و در صحبت جدی نمی توان از آن استفاده کرد. برای اینکه متوجه این باور اشتباه بشویم، یک ویدئو کوتاه از صحبت های آقای لاریجانی (رئیس مجلس در یک مراسم رسمی برایتان آماده کرده ام تا ببینید که در هر موقعیت و در هر شرایطی می توان از شوخ طبعی استفاده کرد.

شوخ طبعی در اسلام

پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند:

«منافق، اخموی عصبانی است اما مؤمن اهل صمیمیت و شوخ طبعی است».

در اسلام به خوش رو و شاد بودن تأکیده شده است اما به همان اندازه به رعایت حد و مرز شوخی کردن، تأکیده فراوان دارد. یعنی مراقب باشیم که با شوخ طبعی باعث رنجش و ناراحتی کسی نشویم، به کسی توهین نکنیم، باعث تحقیر کسی نشویم، فردی را زیر سؤال نبریم. شوخ طبعی محترمانه این است که همه با هم بخندیم نه اینکه به هم بخندیم.

شوخ‌ طبعی آسانسوری

در کتاب «روانشناسی خنده» نوشته آقای راد مارتین این‌گونه بیان شده است که هر تغییر ناگهانی که ما انتظارش را نداریم و غافلگیرمان می کند، می تواند باعث خندیدن ما بشود.

برای اینکه این تغییر ناگهانی منجر به طنز و خندیدن ما شود بایستی اجزای چهارگانه طنز به‌صورت هماهنگ و متناسب کنار هم قرار گیرند. این اجزاء به ترتیب اولویت عبارتند از:

• گوینده: فردی است که می خواهد طنز را بیان کند.
• جو فعلی: فضایی که ما در آن قرار گرفته ایم و قصد داریم طنز را بیان کنیم.
• خود طنز: آن موضوعی که می خواهیم از آن برای خنداندن دیگران استفاده کنیم.
• شنونده یا مخاطب: افرادی که طنز را می شنوند یا می بینند.

اگر این اجزا از تناسب خوبی برخوردار باشند، شوخ طبعی ما موجب خنده می شود؛ اما اگر هر کدام از آن‌ها ناهماهنگ و نامتناسب باشند، علاوه بر اینکه مخاطب را نمی خنداند، باعث می شود ذهن او یک امتیاز منفی به نام ما ثبت کند.

به حض اینکه هر ۴ جزء به‌صورت هماهنگ و متناسب باهم مهیا شدند، می توانیم شوخ طبعی خود را ارائه کنیم (شوخی کنیم). شوخ طبعی هم مانند حاضرجوابی آسانسوری است؛ به این معنا که لحظه‌ای است و باید در همان لحظه بیان شود چراکه زمان زیادی در اختیار نداریم و اگر آن را به زمان دیگری موکول کنیم، مزه و دلچسبی اولیه را ندارد.

به همین دلیل است وقتی می خواهیم اتفاقی که به خاطر آن بسیار خندیده ایم را برای فرد دیگری تعریف کنیم، متوجه می شویم که این موضوع برای او اصلاً هم خنده‌دار نیست. او نمی خندد نه به این خاطر که موضوع ما خنده‌دار نبوده است؛ صرفاً به این دلیل که از زمان آن گذشته است و جزء دوم شوخ طبعی یعنی «جو» برای تعریف ما از آن داستان، مهیا و متناسب نبوده است.

شوخ طبع‌ها چه ویژگی‌هایی دارند؟

مهم‌ترین ویژگی افراد شوخ طبع این است که مسائل را زیاد بزرگ و جدی نمی‌گیرند در واقع زیاد به خود سخت نمی‌گیرد. خیلی راحت می‌توانند از درون خود بیرون بیایند به دنیای اطراف خود بی‌طرفانه نگاه کنند.

افراد شوخ طبع معمولاً در ارتباط با دیگران دل نازک نیستند مثلاً اگر فردی به آن‌ها توهین کند زود ناراحت نمی‌شوند اما زود فراموش می‌کنند.

شوخ طبع‌ها نیمه پر لیوان را می‌بینند و زیاد روی نقاط منفی تمرکز نمی‌کنند.

شوخ طبعی فقط از وجود یک فرد شوخ طبع جاری است و اگر می‌خواهیم شوخ طبعی خود را تقویت کنیم، باید به دنیا نگرش بازی و طنز داشته باشیم. 

آماده‌سازی برای شروع

درباره جو و محیط شوخ طبعی که جزء دوم آن به حساب می آید بیان کردیم که اگر می خواهیم طنز ما باعث خندیدن مخاطب شود، باید جو حاکم، شوخی ما را بپذیرد. گاهی با شوخی هایی روبرو شده ام که فرد به جَو آن لحظه توجه نکرده و طنز یا شوخی خود را بیان نموده است؛ اما این کار او نه تنها باعث نشده است که اطرافیان بخندند، بلکه به عنوان فرد پرحرفی شناخته شده است که نمی داند در چه زمانی گفتن چه چیزی صحیح است.

در لحظه ای که می خواهیم شوخی کنیم، یا در صحبت هایمان شوخ طبعی بکار ببریم باید به میزان جدی بودن یا دوستانه بودن فضا، غم‌آلود بودن یا شاد بودن فضا، متناسب بودن یا نبودن با فرهنگ جمع، مربوط بودن یا نبودن به این لحظه، جنبه دار بودن یا نبودن جمع و موارد دیگر توجه کرد.

گاهی برای آماده سازی جو، قبل از آنکه بخواهیم از طنز استفاده کنیم شاید بد نباشد بگوییم: «اجازه بده یک مورد خنده دار برایت تعریف کنم». با این کار تا حدی برای افراد آمادگی ذهنی به وجود می آید و جو آماده می‌شود.

همچنین در مواردی که امکانش هست زبان بدن را همراه طنزمان کنیم، چراکه اثرگذاری بیشتری خواهد داشت.

خودزنی

در کلاس های فن بیان  و  هوش کلامی همیشه به شرکت کنندگان اصرار دارم که در صحبت هایشان اصلاً خودزنی نکنند. خودزنی به این معنا که ایراد یا عیب خود را فاش کنیم یا تواضع بی‌جا به خرج دهیم. برای مثال وقتی از آنها می خواهم در جمع صحبت کنند، در ابتدای صحبت خود می گویند: «البته من کوچکتر از آن هستم که بخواهم در مقابل شما بزرگواران چیزی بگویم یا حرفی داشته باشم…» یا در میان صحبت هایشان می گویند: «خوب من اعتمادبه‌نفس اینکه بتوانم نه بگویم را ندارم» و موارد مشابه دیگر. این‌ها همگی نمونه هایی از خودزنی به حساب می‌آیند.

 اما وقتی به جلسه ای می رسیم که می خواهم طنزپردازی را آموزش دهم، از آنها می خواهم که خودزنی کنند. وقتی به این تضاد برخورد می کنند علت آن را جویا می شوند و من توضیح می دهم شوخ طبعی تنها جایی است که ما اجازه داریم خودزنی کنیم، از خرابکاری هایمان یاد کنیم و به نقص ها و ایراداتمان دامن بزنیم. مخاطب از اینکه بداند ما هم مثل او انسان هستیم نه یک فرشته بی نقص احساس آرامش می‌ کند و خود را به ما نزدیک‌تر می بیند، با اشتیاق به ما گوش می دهد و شاید چون خود او هم این خرابکاری را مرتکب شده است با ما همزادپنداری کند.

وقتی خودمان در شوخ طبعی به خرابکاری هایمان دامن می زنیم مخاطب دیگر به خود اجازه نمی‌دهد آن را دستمایه خنده و تمسخر ما قرار دهد چرا که خودمان به آن خندیده ایم و تعریف دوباره او از خرابکاری ما خنده آور نخواهد بود.

در اپلیکیشن Wunderlist لیستی را به خرابکاری های خودم اختصاص داده ام و آنها را یادداشت می کنم تا در زمان مناسب از آنها در طنزپردازی استفاده کنم. شاید بد نباشد شما هم این کار را انجام دهید.

چطور شوخی کنیم؟

تکنیک‌های زیر کمک می‌کند که حس طنز و شوخی را در خود تقویت کنیم:

• با افراد شوخ طبع دائم در ارتباط باشید
• با کلمات و جملاتی که دو برداشت مختلف دارند، بازی کنید.
• داستان‌های خنده دار و شخصی خود را تعریف کنید.
• زبان بدن مناسب داشته باشید.
• لحن دیالوگ‌ها و شخصیت‌های داستان‌ را دقیقاً مانند خودشان بیان کنید.
• ادب را رعایت کنید که از آن طرف بوم نیفتید.

شوخ طبعی یک عمل آسانسوری است. یعنی در لحظه باید تشخیص دهیم که الان چه چیز باعث خنده مخاطب می‌شود. کسب چنین مهارتی راحت نیست اما ارزشش را دارد چون باعث می‌شود جذاب‌تر و کاریزماتیک‌تر باشیم، از طرفی به راحتی نظر مثبت دیگران را جلب کنیم.

شوخ طبعی در محیط کار

حبس شدن پشت یک میز که باید دائم به یک کامپیوتر خیره شوید و با کسی هم صحبت و صمیمیت نداشته باشید، عذاب آور و غیرقابل تحمل است. حاضر هستید در چنین محیط کاری، کار کنید؟

معمولاً ما دوست داریم در یک محیط کار شاد و مفرح فعالیت کنیم. حتی مدیران هم با این امر موافق هستند، باور ندارید؟ نظرسنجی انجام شده است که در آن ۹۱ درصد مدیران، شوخ طبعی را برای پیشرفت شغلی ضروری می‌بینند. همچنین ۸۴ درصد از آن‌ها باور دارند که انسان‌های شوخ طبع بهتر کار می‌کنند.

شوخ طبعی در محیط کار، کمک می‌کند شاداب‌تر و خلاق‌تر باشیم و نتیجه بهتری از کارها بگیریم. از طرفی روابط ما را با مدیر و همکاران نزدیک‌تر و قوی‌تر می‌کند. حتماً در محیط کار شوخ طبعی کنید (البته به جا و به موقع) و خودتان به تدریج شاهد روابط عالی با دیگر همکاران خواهید شد.

الگوهای طنز پردازی

هر فردی به شیوه خاص خودش می تواند از شوخ طبعی استفاده کند. شاید من از شیوه و روشی که شما برای طنز استفاده می کنید، نتوانم دیگران را بخندانم؛ همچنین ممکن است فرد دیگری در زمان هایی که من می توانم دیگران را بخندانم، نتواند طناز باشد. پس در ابتدا پیشنهاد می کنم الگوی شخصی خودتان را پیداکرده و از آن استفاده کنید.

اما اگر به هر دلیلی نمی دانید چه زمان هایی و چطور می توانید طناز باشید، الگوهایی وجود دارد که می‌توانند به ذهن شما کمک کند تا برای شوخ طبعی بهتر عمل کند. من در دوره هوش کلامی به طور مفصل و همراه با نمونه های ویدئویی،  ۵ الگوی قدرتمند را معرفی کرده ام. در این مقاله یکی از آنها را برایتان آموزش می دهم.

الگوی نفی حالت مطلوب

برای استفاده از این الگو حالت مطلوب مخاطب که انتظار دارد آن را ببیند یا بشنود را پیدا کرده و با هوشمندی آن را زیر سؤال می‌بریم یا تغییرش می‌دهیم. به‌بیان‌دیگر زمانی که مخاطب انتظار دارد اتفاق مشخصی بیفتد (حرف مشخصی بزنیم یا کار مشخصی انجام دهیم)، اتفاق دیگری رخ می‌دهد.

برای درک بهتر این الگو در ادامه دو مثال ویدئویی برایتان آماده کرده ام که می توانید در زیر مشاهده کنید:

ویدئوی اول:

ویدئوی دوم:

کتاب شوخ طبعی

در ادامه ۵ کتاب به شما معرفی می‌کنیم که راهنمای عالی برای تقویت شوخ طبعی است و برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید آن‌ها را از سایت فیدیبو بررسی و تهیه نمایید:

کتاب هنر شوخ طبعی

نویسنده: پاتریک کینگ

این کتاب برای کسانی است که می‌خواهند در شوخ طبعی واقعاً هنرمند و متخصص شوند. آقای پاتریک در ۱۸ فصل به طور مفصل به مهارت‌ها و تکنیک‌های شوخ طبعی می‌پردازد

کتاب شوخ طبعی در روانشناسی

نویسنده: راهله سیاه کمری

در این کتاب یک نقل قول از مارک تواین آمده است:

«زندگی مهم‌تر از آن است که جدی‌اش بگیریم»!

این کتاب از دیدگاه روانشناسی، شوخ طبعی را بررسی می‌کند و اطلاعات مفیدی در اختیارتان قرار می‌دهد.

کتاب درآمدی به طنزپژوهی

نویسندگان: راد مارتین، جان موریل، آرتور برگر، الیوت ارینگ، ویلیباد روخ

این کتاب توسط یک گروه از نویسندگان نوشته شده است و گردهم آمدند تا یک کتاب تخصصی در زمینه طنزپژوهی ارائه دهند. کتاب درآمدی بر طنزپژوهی، از دیدگاه‌های مختلف روان‌شناسی، مطالعات فرهنگی، انسان‌شناسی، نشانه‌شناسی و کاربردهای آن، نوشته شده است.

کتاب از هفت تا بی‌نهایت

نویسنده: ایرج شرفی

در این کتاب علاوه بر طنزپردازی، با تکنیک‌های تمام ابعاد هوش کلامی اعم از حاضرجوابی، متقاعدسازی آشنا می‌شوید و با استفاده از الگوهای که معرفی کرده، می‌توانید کلامی جذاب و اثرگذار داشته باشید. این کتاب به ما کمک می کند تا:

• چطور به بهترین شکل ممکن خودمان را معرفی کنیم تا دیگران به توانایی‌ها و مهارت‌هایی که داریم پی ببرند.
• اصول روایت گری را یاد بگیریم و داستان‌هایی جذاب و گیرا تعریف کنیم و مخاطب را جذب نماییم.
• بخش کلامی متقاعدسازی را فرا بگیریم و راحت تر بتوانیم دیگران را متقاعد کنیم.
• بتوانیم بداهه صحبت کنیم و با این کار بدرخشیم و نقطه تمایزی میان خود و افراد دیگر ایجاد کنیم.
• حاضر جواب باشیم و سپری در برابر حمله دیگران بسازیم.
• در کلاممان به زیبایی از طنز استفاده کنیم و بر جذابیت کلام خود بیفزاییم.
• با هیپنوتیزم کلامی آشنا شویم و به کمک آن اثرگذاری خود را بالاتر ببریم.
• صدای خود را تقویت کنیم و در هنگام صحبت، صدایی مقتدرانه داشته باشیم.

اگر نخندند حسابی تحقیر می‌شوم

بیل کازبی، کمدین مشهور آمریکایی، یک حرف بسیار زیبا و طلایی گفته است:

من رمز پیروزی را نمیدانم! اما رمز شکست این است که همه را راضی نگه داری!

گاهی اوقات پیش آمده، حرفی گفته‌ایم که از نظر خودمان خنده‌دار بوده است اما دیگران نخندیدند! در این شرایط معمولاً احساس می‌کنیم تو ذوقمان خورده و حسابی سرخورده می‌شویم. اما بدانیم که همه مثل ما فکر نمی‌کنند و قرار هم نیست همه را راضی نگه داریم! طبق همان جمله بیل کاذبی!

بهترین روش تقویت شوخ طبعی

هر چه که در این مقاله خوانده‌اید را به کرسی عمل بنشانید تا کاربرد هر تکنیک دستتان بیاد.

تمرین کنید تا هوش کلامی شما تقویت شود. هر چه هوش کلامی شما بیشتر شود، می‌توانید در هر موقعیتی سنجیده، هوشمندانه و جذاب صحبت کنید و تأثیرگذاری کلام خود را افزایش دهید.

مجموعه ایرج شرفی با بیش از ۵ سال تجربه تخصصی در زمینه هوش کلامی و فن بیان، دوره بی‌نظیر هوش کلامی را آماده کرده است و که در آن با به روز‌ترین و مؤثرترین تکنیک‌های هوش کلامی، آشنا می‌شوید. برای کسب اطلاعات بیشتر روی دوره هوش کلامی کلیک کنید.