هر آنچه درباره مهارت گفتگو باید بدانیم

لطفاً دو دست خود را کنار صورت خود قرار دهید؟ چه لمس می‌کنید؟ دو گوش! بالای صورت چطور؟ دو چشم. پایین صورت هم… دهان. بله ما گوش و چشم هم داریم نه فقط دهان. فکر می‌کنید چرا؟ به این دلیل که هم ببینیم و هم بشنویم، نه اینکه فقط حرف بزنیم. ما تا کنون مقالات زیادی در رابطه با هوش کلامی در سایت منتشر نموده‌ایم و یاد گرفتیم چطور خوب صحبت کنیم. اما صرفاً خوب صحبت کردن کافی نیست! اگر می‌خواهیم در روابط بدرخشیم، باید مهارت گفتگو داشته باشیم، هم حرف بزنیم و هم بشنویم و ببینیم.

مهارت گفت و گو از سخنرانی کردن کمی سخت‌تر است چرا که باید فی البداهه صحبت کنیم و بدانیم چطور گفتگو را ادامه و به طرف مقابل پاس بدهیم! افراد زیادی را می‌بینم که سخنران‌های خوبی هستند اما هم صحبت خوبی نیستند. گفتگو یک مهارت است و اصول خودش را دارد که اگر به آن مسلط باشیم دیگران همیشه از گفتگو با ما لذت می‌برند و جذاب‌تر می‌شویم.

در ادامه با ما همراه باشید تا با رازهای مهارت گفتگو آشنا شویم:

از نظر شما مهارت گفتگو چیست؟

یک الاکلنگ را فرض کنید، یک طرف شما هستید و طرف دیگر هم مخاطب نشسته است. هر دو دوست دارید در قسمت بالا و هیجان انگیز باشید. مخاطب چطور؟ قطعاً او هم همین خواسته را دارد. گفتگو دقیقاً شبیه همین الاکلنگ است هر دو دوست دارید صحبت کنید و شنیده شوید. هر دو دوست دارید بخندید. البته می‌توانید با مخاطب روی الاکلنگ هم گفتگو داشته باشید!

یک گفتگوی جذاب و موفق، گفت و گویی است که هر دو طرف به یکدیگر فرصت صحبت کردن بدهند و در صحبت‌های خود به طرف مقابل احترام بگذارند، چاشنی کلامی برای خنده بیاورند و… . این یعنی مهارت گفتگو.

مهم‌ترین شخصی که تا کنون در زندگی ملاقات کرده‌اید را به خاطر بیاورید، به نظرتان اگر با او یک گفتگوی هوشمندانه و مؤثر داشتید، الان چه شرایطی داشتید؟

مهارت گفتگو به شما چه کمکی می‌کند؟

این واقعیت را هم من می‌دانم و هم شما:

وقتی افراد مهارت‌های مشابه دارند و برای به‌دست آوردن موقعیت‌های مشابه رقابت می‌کنند، آنچه آنها را متمایز می‌کند مهارت گفتگو است.

یک تجربه تلخ داشته‌ام و هر موقع به یاد می‌آورم، زخمم تازه می‌شود:

زمان دانشجویی، یک همکلاسی داشتیم که از فرزندان اساتید محترم هیئت علمی بودند و در نظر اساتید جایگاه متفاوتی داشتند. کاری ندارم که صندلی آن رشته و کلاس را به لطف پدرشان به دست آورده بودند. اما در ارائه‌های کلاسی معمولاً نمره بهتری می‌گرفتند چون هنگام ارائه اگر استاد سوالی می‌پرسیدند ایشان یک گفتگوی سازنده ایجاد می‌کردند و حتی اگر جواب سوال را نمی‌دانستند، اما نتیجه را خوشی تمام می‌کردند.

در همین دوران دانشجویی بود که فهمیدم مهارت‌های کلامی مانند شوخ طبعی، حاضرجوابی، فن بیان، متقاعدسازی بیشتر از تخصصِ فنی تأثیرگذار هستند و ما را به موفقیت می‌رسانند.

خداراشکر که بعد از لیسانس، با شرکت در دوره‌های مختلف و سرمایه گذاری روی خودم، توانستم آن خلاء‌ها و مهارت‌هایی که در دانشگاه به ما یاد نمی‌دهند، را در خود تقویت کنم.

مهارت گفتگو و ارتباط مؤثر

ارتباط مؤثر… از نامش مشخص است… یعنی ارتباطی که در آن تأثیرگذار باشیم و مخاطب تحت تأثیر ما قرار گیرد. مثلاً با ما صمیمی شود، به ما کمک کند، متقاعد شود، روی ما حساب کند، ما را توانمند ببیند و… .

همه چیزِ ارتباط مؤثر، گفتگو نیست اما بخش عظیمی از آن به مهارت گفتگو مربوط می‌شود. گفت و گو، یعنی او می‌گوید و تو هم بگو! بنابراین بدون مهارت‌های کلامی نه می‌توان گفتگوی مؤثر و نه ارتباط مؤثر داشت.

چگونه گفتگوی لذتبخش و موفق داشته باشیم؟

مهارت گفتگو یک مهارت نیست بلکه هنر است که اگر آن را به دست آوریم و در خود تقویت کنیم، در همه جمع‌ها نقل مجلس می‌شویم و دیگران جذب ما می‌شوند. یک فرد که به خوبی گفتگو می‌کند، می‌تواند دیگران را به راحتی تحت تأثیر قرار دهد و دیگران دوست داشته باشند که با او صحبت کنند:

همه چیز را همان اول رو نکنید:

نمی‌خواهم تکراری صحبت کنم، همه می‌دانیم که لحن و زبان بدن در کلام تأثیر زیادی دارد و اگر لحن یکنواخت یا اشتباه داشته باشیم، مخاطب دچار سوء تفاهم می‌شود. زبان بدن هم همینطور.

یک نکته مهم در مهارت گفتگو این است که همه چیز را همان اول رو نکنید و به مخاطب نگویید. کمی رازآلود حرف بزنید تا مخاطب کنجکاو شود و ادامه صحبت‌های شما را بشنود و یا سؤال بپرسد.

مثلاً می‌خواهید درباره تکنیک‌های افزایش فروش صحبت کنید، بعد که نام تکنیک را گفتید، اشاره کنید که بعضی‌ها این تکنیک را اشتباه می‌دهند، سپس تکنیک را توضیح دهید اما به آن اشتباهات اشاره نکنید. خودتان می‌بینید که مخاطب می‌پرسد چه اشتباهاتی؟ و بگویید در ادامه می‌گویم اول این بخش را گوش دهید!

گاهی میدان را دست مخاطب بدهید:

آن الاکلنگ را یادتان هست؟ هنوز از آن پیاده نشده‌ایم و با آن کار داریم! در مهارت گفتگو به همان اندازه که حرف می‌زنیم به همان اندازه هم باید گوش دهیم. گاهی باید به قسمتِ پایین الاکلنگ بیاییم تا مخاطب بالا برود و خوشحال شود.

اما گوش دادن هم داریم تا گوش دادن. گوش دادن با شنیدن فرق دارد! شنیدن یعنی فقط صدا به گوش ما می‌رسد اما روی آن فکر نمی‌کنیم، اصطلاحاً یک گوش در و گوش دیگر دروازه است (یاد کلاس‌های دانشگاه می‌افتم که صبح ساعت ۸ برگزار می‌شدند و من هم به شدت خواب آلود بودم. فقط الکی سر تکان می‌دادم و هیچی از درس را متوجه نمی‌شدم چون خواب بودم)!.

اما گوش دادن یعنی هم بشنویم و هم به آن موضوع فکر کنیم. دقیقاً قضیه را از چشم مخاطب ببینیم. با حرکاتی مانند تکان دادن سر، میمیک صورت، جملاتی مانند «که اینطور… بله… متوجهم… جالبه… بعدش چی شد و… » نشان دهیم. پیشنهاد می‌کنم مقاله گوش دادن فعال را بخوانید.

سؤال‌های خوب بپرسید:

گاهی اوقات مخاطب آنقدر ساکت است و هیچی نمی‌گوید که دیگر میدان کلاً دست ما افتاده است! خوب است بایستیم، ترمز بگیریم و مخاطب را هم وارد گفتگو کنیم. مثلاً از او سؤال بپرسیم. اما خواهشاً این سؤال را نپرسید «متوجه شدی؟… فهمیدی چی گفتم؟… سوالی داری؟… ». جواب این سؤال معمولاً «نه» است! چون به نوعی فهم و هوش مخاطب زیر سؤال می‌رود و برای حفظ جایگاه خود، جواب «نه» می‌گوید.

مثلاً بپرسید «تو هم تا حالا این تجربه رو داشتی؟ جای من بودی چیکار می‌کردی؟» سؤالات باز و مرتبط بپرسید.

ساختار صحبت خود را طراحی کنید:

هیچ به اندازه پراکنده صحبت کردن، مخاطب را گیج و کلافه نمی‌کند. اگر داستانی تعریف می‌کنیم یا منظوری داریم، اول خوب فکر کنیم چطور شروع و چطور تمام کنیم که هم خدا را خوش بیاید هم مخاطب را! یکی از اصول مهارت گفتگو همین است که فکر شده و مرتب صحبت کنیم.

اگر از این شاخه به آن شاخه بپریم مخاطب هنوز فکرش درگیر موضوع قبلی است و اتفاقاً سؤال هم دارد، آن وقت دیگر به حرف ما گوش نمی‌دهد. از آن بدتر که ممکن است دچار سوء تفاهم شود.

معمولاً افراد می‌گویند ما نمی‌دانیم چطور منظور خود را درست برسانیم، می‌خواهم زیاد توضیح ندهم و مخاطب خسته نشود، چکار کنم؟

الگوهای بداهه گویی بهترین راهکار برای این مواقع است. طبق این الگوها شما می‌توانید حتی سخنرانی کنید نه فقط گفتگو! کجا نکته اصلی را بگویید، کی مثال بزنید، چه موقع دلیل بیاورید و… ، همه این موارد در الگوهای بداهه گویی وجود دارد و کمک بزرگی برای شما چه در گفتگوها، چه در جلسات که می‌خواهید نظر بدهید، چه در دورهمی‌ها کاربرد دارد.

ویدئوی ۱ دقیقه‌ای زیر را در رابطه با چاشنی‌هاو جذابیت‌های کلامی ببینید:

مهارت‌های ضروری برای گفتگو با همسر

ارتباط با همسر یک ارتباط ماندگار و دائمی است، بنابراین برای هیچ کس نخواهیم مهارت گفتگو به خرج بدهیم، برای همسر باید این نکات را رعایت کنیم:

• نام همسرتان را چندین بار به زبان آورید.
• از کلمات محبت آمیز و عاشقانه استفاده کنید.
• سؤالات بازجویانه مثلاً «چرا اون کارو کردی؟» نپرسیم و سؤالاتمان بیشتر جنبه نظرخواهی باشد.
• از جملات مثبت استفاده کنید نه جملات منفی.
• حُسن جویی کنید.
• زبان بدن بسته و گارد گرفته نداشته باشید.
• لحن آرام و شمرده داشته باشید.

روانشناسی گفتگو

ترفندها و نکات روانشناختی جالبی وجود دارد که به تقویت مهارت گفتگو کمک می‌کند:

• اگر موضوعی برای گفتگو پیدا نمی‌کنید، از مخاطب بخواهید از خودش بگوید. شما هم با گوش دادن فعال، توجه خود را نشان دهید.
• یک سؤال رایج بین روانشناسان وجود دارد، اینکه «درست متوجه شدم که…. ؟». با این سوال به طرف مقابل می‌فهمانید که با دقت به حرف‌هایش گوش می‌دهید و خودش را ارزیابی انتقادی می‌کند.
• اگر فکر می‌کنید کسی با شما مخالفت می‌کند، سعی کنید کنار او بنشینید. این کار او را کی آرام می‌کند.
• برای اینکه به حرف‌های خود ارزش دهید؛ بگویید که «استادم…. یا والدینم… به من می‌گفتند که… ».
• اگر کسی با شما شوخی توهین آمیزی کرد، از او بخواهید که حرفش را تکرار کند و آن را توضیح دهد. در آن صورت دیگر شوخی او خنده‌دار نخواهد بود و گوینده شرمنده می‌شود.
• جمله «من به کمک نیاز دارم» جادویی است و باعث می‌شود طرف مقابل احساس مفید و مهم بودن کند و درخواست شما را راحت‌تر بپذیرد.
• اگر مخاطب از شما سؤالات ناخوشایندی پرسید، حرف او را قطع کنید، سؤالات خودش را از خودش بپرسید. حرفش را تکرار کنید و موضوع بحث را تغییر دهید که دیگر نتواند سؤال خودش را دوباره بپرسد.
• اگر می‌خواهید فردی را متقاعد کنید، از عباراتی تردیدآمیز مانند «من فکر می‌کنم… »، «به نظر می‌رسد … « استفاده نکنید چون گوینده را ضعیف نشان می‌دهد.
• اگر قرار است با شخصی دست دهید (بعد از امضای توافق یا هنگام سلام) دستان خود را گرم کنید، دستان گرم حس بسیار خوبی می‌دهند.

چند کتاب مهارت گفتگو که عالی هستند

 در ادامه سه کتاب عالی را معرفی می‌کنیم که در زمینه مهارت گفتگو عالی هستند:

زندگی یعنی… گفتگوی صمیمانه و بدون خشونت

نویسنده: مارشال روزنبرگ و نسرین گلدار

جادوی مهارت‌های کلامی در ارتباطات مؤثر خانوادگی و اجتماعی

نویسنده: علی اکبر حسن زاده

مهارت های گفتگو برای زوجین

نویسنده: مارشال پاترسون

این کتاب‌های عالی را می‌توانید از سایت معتبر فیدیبو تهیه کنید.

بهترین روش تقویت مهارت‌های کلامی

هر چه که در این مقاله خوانده‌اید را به کرسی عمل بنشانید تا کاربرد هر تکنیک دستتان بیاد.

تمرین کنید تا هوش کلامی شما تقویت شود. هر چه هوش کلامی شما بیشتر شود، می‌توانید در هر موقعیتی سنجیده، هوشمندانه و جذاب صحبت کنید و تأثیرگذاری کلام خود را افزایش دهید.

مجموعه ایرج شرفی با بیش از ۵ سال تجربه تخصصی در زمینه هوش کلامی و فن بیان، دوره بی‌نظیر هوش کلامی را آماده کرده است و که در آن با به روز‌ترین و مؤثرترین تکنیک‌های هوش کلامی، آشنا می‌شوید. برای کسب اطلاعات بیشتر روی دوره هوش کلامی کلیک کنید.