اهرم رنج و لذت؛ قطعاً در طول عمر خود بارها واژه «انگیزه» به گوشتان خورده است و یا آن را در کتاب ها خوانده اید. اما «انگیزه» چیست؟

انگیزه در واقع چرایی یک رفتار است؛ یعنی همان نیازها یا خواسته‌هایی که رفتار ما را هدایت می‌کنند و آنچه را انجام می‌دهیم توضیح می‌دهند. در حقیقت انگیزه دیده نمی‌شود، اما می‌توانیم بر اساس رفتارهای قابل مشاهده برای آن موجودیتی قائل شویم.

در مسیر رسیدن به اهداف، انگیزه است که همچون سوختی برای موتور حرکتی ما عمل می کند و ما را به سمت جلو هدایت می نماید.

روش های مختلفی برای افزایش و حفظ انگیزه وجود دارد که در این مقاله می خواهیم درباره یکی از قوی ترین و مؤثرترین آن ها به نام اهرم رنج و لذت صحبت کنیم:

فرار از یک رنج یا رسیدن به یک لذت

شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که در حوزه کاری خود به این نتیجه رسیده اید که اگر نرم افزار خاصی را یاد بگیرید و مهارت تان را در آن تقویت کنید و یا اگر زبان خارجه ای بیاموزید و بر آن مسلط شوید، می توانید پله های موفقیت را سریعتر طی کنید و علاوه بر افزایش درآمدتان، جایگاه سازمانی و موقعیت شغلی خود را در میان همکاران و یا رقبای خود بهبود ببخشید امّا بازهم به سراغ آن نمی روید و تلاشی نمی کنید.

افراد همیشه برای خود بهانه هایی می آورند تا از تغییر اجتناب کنند؛ چرا که هنوز سختی ها و شرایط بد ناشی از انجام کارهای خود را خیلی بزرگ نمی بینند و همچنان می توانند شرایط موجود را تحمل نمایند. یک فرد سیگاری، اقدام به ترک سیگار نمی کند تا زمانی که به علت تنگی عروق قلب و یا مبتلا شدن به سرطان ریه در بیمارستان بستری شود و خود را در آستانه مرگ ببیند. یک کارمند اقدام به آموزش دیدن و بالا بردن مهارت های خود نمی کند تا زمانی که نیروی جدیدی با مهارت های بیشتر جای او را در شرکت بگیرد و او بی کار شود.

شاید یک ناظر بیرونی دلیل رفتارهای ما را درک نکند زیرا این رنج یا لذت در درون هر انسان است و برای هر فردی با فرد دیگر متفاوت می باشد.

مغز ما انسان ها هر عملی که انجام می دهد

برای فرار از یک رنج یا رسیدن به یک لذت است.

اگر می دانیم کاری درست است، چرا تلاشی برای انجام آن نمی کنیم؟

اگر ما می دانیم کاری درست است اما آن را انجام نمی دهیم به این دلیل است که یا هنوز رنج حاصل از عدم انجام آن برایمان بزرگ و قابل لمس نیست و یا انجام آن کار برایمان لذت کمی به همراه دارد (و یا انجام فعالیت های دیگر برایمان لذت بیشتری به همراه دارند).

برای مثال دانش آموزی که برای قبولی در کنکور تلاش مؤثری نمی کند، یا نمی تواند رنج حاصل از عدم قبولی در کنکور و احساس بدی را که در زمان اعلام نتایج تجربه خواهد کرد، درک کند و یا لذتی که بعد از قبولی در کنکور می خواهد به آن برسد، در ذهن او بسیار ناچیز و کوچک است؛ لذا برای قبولی در کنکور هیچ تلاشی نمی کند.

اهرم رنج و لذت در تبلیغات

اهرم رنج و لذت موضوعی است که حتی در تبلیغات تلویزیونی هم از آن به شدت استفاده می کنند.

هر تبلیغی که شما در تلویزیون مشاهده می کنید برای تشویق و تحریک احساسات مخاطب، محصول یا خدمات خود را درکنار «فرار از یک رنج» و یا «رسیدن به یک لذت» معرفی می کند.

برای مثال در تبلیغات مایع ظرفشویی برای اثرگذاری بیشتر بر مخاطب، محصول خود را اینگونه معرفی می کند: این محصول با پوست شما سازگار است، بوی بد ظروف را از بین می برد، نیازی نیست مقدار زیادی از آن استفاده کنید(چند قطره کافیست) و… .  در حقیقت این تبلیغ ذهن مخاطب را برای فرار از رنج هایی مثل «آسیب رساندن به پوست دست» ، «بوی بد ظروف» ، «مصرف زیاد مایع و زود تمام شدن» تحریک می کند.

برای مثال دیگر در تبلیغ پفک چی توز، با آن که «پفک» هیچ ارتباطی با «موتور سیکلت» ندارد، اما در تبلیغ خود از موتور استفاده می کند تا حس لذت و هیجان موتور سواری را در مخاطب زنده کند و اینگونه در ضمیر ناخودآگاه آنها القا نماید که خوردن این پفک با هیجان و لذت زیادی همراه است.

حال که با قدرت و تأثیرگذاری اهرم رنج و لذت آشنا شده ایم، این سوال پیش می آید که چگونه می توانیم از این اهرم برای ایجاد انگیزه جهت انجام دادن و یا ترک یک کار، بهره ببریم؟

چطور از اهرم رنج و لذت استفاده کنیم؟

1- یک کاغذ بردارید و داخل آن یک T بزرگ رسم کنی. در قسمت سمت راست آن بنویسید که در چند سال آینده اگر با این روند(با همین عادت ها، با همین مهارت ها، با همین رفتارها و…) پیش بروید چه شرایط بدی به سراغ شما خواهند آمد. این آینده نامناسب را تا می توانید برای خود بزرگ کنید. بنویسید که ممکن است چه بلاهایی بر سرتان بیاید، چه سرمایه هایی را از دست بدهید، با چه محدودیت هایی مواجه می شوید، چه چیزهایی را می توانستید بدست بیاورید اما نتوانستید، چه کارهایی را می توانستید انجام دهید اما نتوانسته اید و… .

2- در قسمت سمت چپ T باید بنویسید با انجام این کار در چند سال آینده چه لذت هایی نصیبتان خواهد شد، چه اتفاقات خوبی را تجربه خواهید کرد، به چه چیزهایی دست پیدا می کنید، به چه اعتباری می رسید و چه جایگاهی نصیبتان می شود، درآمدتان به چه میزان خواهد رسید و… .

به خاطر داشته باشید مواردی که می نویسید باید به قدری بزرگ و تأثیرگذار باشند که شما را به حرکت وادار کنند. نکته دیگری که باید به آن توجه داشته باشید اینست که این موارد باید در بازه طولانی مثلاً 5 سال آینده در نظر گرفته شوند؛ زیرا انجام یا ترک عادت های ما امری زمانبر هستند و تاثیرات آنها ممکن است طی چند ماه یا حتی یک سال هم خیلی مشهود و انگیزه بخش نباشند.

در نهایت بعد از آنکه لیستی از جواب به این دو سوال نوشتیم، بایستی هر روز به مدت 21 روز جواب هایمان را بخوانیم و به آنها فکر کنیم و موقعیت خودمان را در چند سال آینده بطور واضح تجسم کنیم. بهتر است این کار را هر صبح بعد از بیدار شدن از خواب و شب ها قبل از خوابیدن انجام شود.

به طور خلاصه گفتیم که…

پس به طور خلاصه گفتیم که هر رفتاری که از انسان ها سر می زند، حتی اگر از دید دیگران بی منطق و تعجب آور باشد، دلیل منطقی و توجیه شده ای در ذهن انجام دهنده آن وجود دارد. این رفتار در راستای رسیدن به یک لذت و یا فرار از یک رنج است.

اگر می خواهیم رفتاری را در خودمان نهادینه کنیم و یا عادتی را ترک نماییم باید با استفاده از اهرم رنج و لذت، ذهن خود را متقاعد کرده تا ما را در این مسیر همراهی کند.

پیشنهاد می کنم اگر در مسیر رسیدن به موفقیت گام بر می دارید، مقاله «اولین راز موفقیت» را هم مطالعه نمایید.